Πολύ συχνά γίνεται λόγος για την «τριποδική λαβή» ειδικά όταν ξεκινάει ένα παιδί να γράφει ή να ζωγραφίζει. Θεωρείται από πολλούς ως η ιδανικότερη λαβή για τη σωστή εκτέλεση των γραπτών εργασιών, τόσο όσον αφορά την ταχύτητα γραφής, τον σχηματισμό των γραμμάτων για ένα ευανάγνωστο αποτέλεσμα αλλά και τη μεγαλύτερη αντοχή.
Πολλοί γονείς επισκέπτονται κάποιον Εργοθεραπευτή με αίτημα τη διόρθωση της λαβής σύλληψης του μολυβιού, τις πιο πολλές φορές παρακινημένοι από το σχολικό περιβάλλον του παιδιού ανεξάρτητα σε τί ηλικία είναι το παιδί.
Στην προσπάθεια να βοηθήσουμε το παιδί να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις από το περιβάλλον και τους γρήγορους ρυθμούς, ξεχνάμε να συνυπολογίσουμε βασικούς παράγοντες – προϋποθέσεις:
- το αν είναι η τριποδική σύλληψη η κατάλληλη για την ηλικία του παιδιού
- αν έχει εμπλακεί το παιδί επαρκώς σε δραστηριότητες λεπτής κίνησης και προγραφής
- αν έχει ένα δυναμικό αδρό σύστημα που θα του παρέχει τη σταθερότητα που χρειάζεται για να αναπτύξει τις πιο λεπτές του δεξιότητες.
Πάμε όμως να δούμε τι ορίζεται ως τριποδική σύλληψη, ποια είναι τα στάδια εξέλιξης μιας λειτουργικής λαβής, αλλά και ποιες οι προϋποθέσεις για την κατάκτησή της.
Ορισμός τριποδικής σύλληψης
Ως ιδανική τριποδική λαβή ορίζεται: «η σύλληψη του γραφικού εργαλείου με τρία δάχτυλα, όπου ο αντίχειρας και ο δείκτης με αντίθεση συγκρατούν το γραφικό εργαλείο ενώ ο μέσος δάχτυλος το σταθεροποιεί. Ο καρπός βρίσκεται ελαφρώς σε θέση έκτασης, το αντιβράχιο ακουμπά στην επιφάνεια γραφής σε μέση θέση και οι ώμοι παραμένουν χαλαροί. Δημιουργείται ένα μικρό τόξο μεταξύ αντίχειρα και δείκτη, το οποίο επιτρέπει κάμψεις, εκτάσεις και κυκλικές κινήσεις των δαχτύλων κατά τη διάρκεια της γραφής».
Στάδια εξέλιξης λαβής
- 1-2 ετών: παλαμιαία σύλληψη
Σε αυτό το στάδιο το παιδί πιάνει το μαρκαδόρο με την παλάμη. Χρησιμοποιεί ολόκληρο το χέρι, με κίνηση που ξεκινά από τον ώμο για να μετακινήσει τη μύτη του μαρκαδόρου προς όποια κατεύθυνση θέλει πάνω στο χαρτί. Σχηματίζει ακανόνιστες γραμμές (μουντζούρες).
- 2-3 ετών: ψηφιακή λαβή
Σε αυτό το στάδιο το παιδί συγκρατεί το εργαλείο γραφής με όλα τα δάχτυλα αλλά ο καρπός είναι σε πρηνή θέση ώστε η παλάμη και τα δάχτυλα να κοιτούν προς την επιφάνεια γραφής. Το παιδί αρχίζει να σταθεροποιεί τους ώμους και έτσι η μετακίνηση του μαρκαδόρου ξεκινά περισσότερο από τον αγκώνα. Σε αυτή την ηλικία θα πρέπει να αρχίσει να σχηματίζει κάθετες, οριζόντιες και κυκλικές γραμμές.
- 3- 4 ετών: τετραποδική σύλληψη
Σε αυτό το στάδιο το παιδί συγκρατεί το εργαλείο γραφής με 4 δάχτυλα, ενώ αρχίζει να σχηματίζεται το τόξο μεταξύ αντίχειρα και δείκτη. Η μετακίνηση του γραφικού εργαλείου αρχίζει να γίνεται περισσότερο από τον καρπό ενώ τα δάχτυλα κινούνται ενιαία, ως μια μονάδα. Σε αυτή την ηλικία θα πρέπει να συμπληρώνει απλές ασκήσεις, από τελεία σε τελεία και ιχνηλασίας, να μιμείται γραμμές ζιγκ-ζαγκ και σταυρό και να φτιάχνει απλό ανθρωπάκι.
- 4-6 ετών: στατική τριποδική σύλληψη
Σε αυτό το στάδιο το παιδί συγκρατεί το εργαλείο γραφής με 3 δάχτυλα, τον αντίχειρα, το δείκτη και το μέσο δάχτυλο, σαν μια μονάδα. Σε αυτή την ηλικία θα πρέπει να μπορεί να σχηματίζει διαγώνιες γραμμές, διαγώνιο σταυρό, τετράγωνο, κύκλο και τρίγωνο, ενώ στο ανθρωπάκι προσθέτει περισσότερες λεπτομέρειες.
Καθώς οι αρθρώσεις του ώμου, του αγκώνα και του καρπού σταθεροποιούνται και τα δάχτυλα αρχίζουν να κινούνται πιο ανεξάρτητα, το παιδί αρχίζει να συγκρατεί το γραφικό εργαλείο πιο χαμηλά και η μετακίνηση του γίνεται από τις άκρες των δαχτύλων. Έτσι η στατική τριποδική σύλληψη σιγά- σιγά μετατρέπεται σε δυναμική τριποδική σύλληψη και μπορεί πλέον να αρχίσει να εμπλέκεται στη γραφή.
Προϋποθέσεις ανάπτυξης σωστής λαβής
Ποιες είναι όμως οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μια λειτουργικής λαβής και κατ’ επέκταση για την αποτελεσματική εμπλοκή στις δραστηριότητες γραφής;
Το να αναπτύξει ένα παιδί μια δυναμική τριποδική λαβή δεν θα το βοηθήσει μόνο να μάθει να γράφει, αλλά και να γράφει πιο αποτελεσματικά, χωρίς κόπο και για μεγαλύτερη διάρκεια. Η διαδικασία της γραφής θα γίνεται αυτόματα και έτσι το παιδί θα συγκεντρώνεται περισσότερο στο τι θέλει να γράψει και όχι στο πως θα το γράψει.
Σύμφωνα με τις αρχές ωρίμανσης, η διαδικασία της ανάπτυξης ακολουθεί:
- ¨πορεία από αδρά-ολικά πρότυπα προς πιο λεπτά-εξειδικευμένα¨, δηλαδή πρώτα αναπτύσσονται οι μεγάλες μυϊκές ομάδες που είναι υπεύθυνες για την αδρή κινητική ανάπτυξη και στη συνέχεια οι μικρότερες που είναι υπεύθυνες για την λεπτή κινητική ανάπτυξη.
- ¨φυγόκεντρο πορεία ¨, δηλαδή ο κινητικός έλεγχος ξεκινά από τις κεντρικές αρθρώσεις, που είναι πιο κοντά στη μέση γραμμή του σώματος (αυχένας, ώμοι, ισχία) προς τις περιφερικές αρθρώσεις (καρπός, ποδοκνημικές, δάχτυλα). Αυτό σημαίνει ότι στα χέρια πρώτα θα αναπτυχθεί ο έλεγχος στους ώμους, στη συνέχεια στους αγκώνες, μετά στους καρπούς και τέλος στα δάχτυλα.
Έτσι, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι πρέπει πρώτα το παιδί να έχει εμπλακεί συστηματικά και επαρκώς σε δραστηριότητες που θα ενισχύσουν την αδρή κινητικότητα, για να μπορέσει να χτίσει ένα δυνατό μυϊκό σύστημα, ένα σταθερό σώμα (κορμό, ώμους, ισχία), το οποίο θα αποτελεί τη βάση για την οργάνωση και εκτέλεση των πιο εκλεπτυσμένων λεπτών κινήσεων.
Αν το παιδί, δεν μπορεί να διατηρήσει την καθιστή θέση, ή έχει αδύναμο κορμό ή ασταθή ωμική ζώνη, πως θα μπορέσει να ελέγξει και να σταθεροποιήσει τον αγκώνα, τον καρπό και τα δάχτυλα και κατ’ επέκταση να υιοθετήσει μια λειτουργική λαβή;
Το αποτέλεσμα είναι να βλέπουμε παιδιά που ξαπλώνουν πάνω στο γραφείο για να στηριχθούν ή τυλίγουν τα πόδια τους γύρω από την καρέκλα, κρατούν πολύ σφιχτά το εργαλείο γραφής ή το πιέζουν πολύ δυνατά πάνω στην επιφάνεια γραφής και να σκίζεται, αλλά και να κουράζονται πολύ γρήγορα.
Επομένως, καλό θα είναι πριν διδάξουμε σε ένα παιδί πώς να κρατάει «σωστά» ένα μολύβι, να του δώσουμε ευκαιρίες για παιχνίδια αδρής κίνησης, παιχνίδια ώθησης και έλξης που θα σταθεροποιήσουν τους ώμους και τους βραχίονες για να μπορεί να διατηρεί σταθερό το χέρι όταν γράφει, παιχνίδια που θα σταθεροποιήσουν τους καρπούς, όπως ζωγραφική σε καβαλέτο ή παιχνίδι με πλάστη, παιχνίδια με δαχτυλόκουκλες για να ενισχυθεί η ανεξάρτητη κίνηση των δαχτύλων.
- Μην πιέζετε το παιδί για μια λαβή που δεν είναι έτοιμο να υιοθετήσει
- Δώστε του δραστηριότητες που θα του επιτρέψουν να περάσει ομαλά από το ένα στάδιο στο άλλο
- και μην ξεχνάτε ότι το πιο σημαντικό είναι να ακολουθούμε το ρυθμό του παιδιού.