Σχολικός Εκφοβισμός αλλοδαπών μαθητών
Η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της παγκοσμιοποίησης, της μετανάστευσης και των προσφυγικών ροών έχει υποδεχθεί ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων με εθνοπολιτισμική ετερογένεια, η οποία εμφανίζεται τόσο στο κοινωνικό, όσο και στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι της χώρας. Αυτή η πολιτισμική ετερότητα έχει αντίκτυπο σε ολόκληρη τη σχολική κοινότητα της χώρας, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά μεταναστευτικής βιογραφίας να έρχονται αντιμέτωπα με συμπεριφορές εκφοβισμού και θυματοποίησης.
Αρχικά, αναλύοντας τον όρο «γενικό εκφοβισμό» και τον «εκφοβισμό» αντιλαμβανόμαστε ότι είναι δύο διαφορετικά φαινόμενα. Με τον όρο γενικό εκφοβισμό αναφερόμαστε, στην πρόκληση εκφοβισμού μεταξύ μαθητών ίδιας εθνικής ταυτότητας, με στόχο κυρίως το υψηλότερο κοινωνικό γόητρο στο περιβάλλον της εκάστοτε ομάδας. Συνήθως τα παιδιά που παρουσιάζουν συμπεριφορά εκφοβισμού επιδέχονται μεγάλο ποσοστό αποδοχής από τους συμμαθητές τους, ενώ από την άλλη πλευρά τα θύματα αισθάνονται απομονωμένα, έχοντας λίγους φίλους. Αντιθέτως, ο εκφοβισμός που προκαλείται σε μετανάστες μαθητές οφείλεται κυρίως σε εθνοφυλετικές προκαταλήψεις. Τα παιδιά μειονοτήτων, λόγω της εθνικής ή φυλετικής διαφοράς που παρουσιάζουν αντιμετωπίζουν έντονα φαινόμενα βίας και εκφοβισμού, με αποτέλεσμα να θυματοποιούνται συνεχώς, δημιουργώντας έτσι αρνητικές επιπτώσεις στη μαθησιακή τους πορεία αλλά και στις κοινωνικό-συναισθηματικές τους αλληλεπιδράσεις.
Το σχολείο αποτελεί καίριο παράγοντα για την ανάπτυξη φαινομένων εκφοβισμού και σχολικής βίας, σε παιδιά μεταναστευτικής βιογραφίας. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό στο σχολικό περιβάλλον είναι η μεγάλη αύξηση της φυλετικής ποικιλομορφίας των σχολικών αιθουσών. Η θυματοποίηση μέσα στο σχολικό πλαίσιο γίνεται χειρότερη όταν υπάρχει διαφορετική πολιτισμική ταυτότητα, διότι ο εκφοβισμός βασίζει τα αίτια του καθαρά στην μεταναστευτική ταυτότητα του παιδιού
Προσαρμογή στο σχολείο και στην κοινωνία
Οι μετανάστες μαθητές είναι αναγκασμένοι να προσαρμοστούν στην κουλτούρα της χώρας υποδοχής τους. Η προσαρμογή αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς τα παιδιά πρέπει να προσαρμόσουν τη στάση τους, τον τρόπο συμπεριφοράς αλλά και τους βασικούς κανόνες που έχουν μάθει, με αποτέλεσμα αυτή η απότομη αλλαγή να τους επιφέρει άγχος, δημιουργώντας αρκετές φορές συγκρούσεις και αποστασιοποίηση από το γενικό σύνολο του πληθυσμού. Η ενσωμάτωση λοιπόν πολλές φορές αντί να βοηθήσει τα άτομα τα οδηγεί στην περιθωριοποίηση και τον εκφοβισμό. Η ενσωμάτωση στο σχολικό περιβάλλον για τους μετανάστες μαθητές είναι ιδιαίτερα σημαντική για να μπορέσουν να δημιουργήσουν θετικές σχέσεις μέσα σε αυτό. Η ρατσιστική προδιάθεση προς τους μετανάστες μαθητές προκαλείται κυρίως λόγω της διαφορετικής θρησκείας και της κοινωνικής κατάστασης και όχι λόγω της προσωπικότητας του εκάστοτε μαθητή.
Τρόποι Αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού σε βάρος μαθητών μεταναστευτικής ταυτότητας είναι ένα κοινωνικό όσο και πολιτισμικό φαινόμενο. Κύριος στόχος είναι να αμβλυνθεί το φαινόμενο με την αρωγή ενός εκπαιδευτικού πλαισίου που θα προωθεί την διαφορετικότητα και θα αντιστέκεται στις προκαταλήψεις.
Οι γηγενείς και οι μετανάστες μαθητές είναι αναγκαίο να αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους για να δημιουργηθεί μία σταθερή σχέση, ώστε να μειωθούν περιστατικά ρατσιστικού εκφοβισμού. Σημαντικό παράγοντα σε αυτό διαδραματίζει η διαπολιτισμικότητα*, καθώς θα αμβλυνθούν με αυτό τον τρόπο οι συγκρούσεις πολυπολιτισμικών μελών του σχολείου. Με αυτό τον τρόπο το σχολείο θα καταστεί φάρος ισότητας και πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι επιτακτικό να υιοθετήσει μία διαπολιτισμική εκπαιδευτική πολιτική για να σταματήσει να θεωρεί την ετερότητα των παιδιών ως τροχοπέδη στην εκπαίδευση. Μέσα σε ένα διαπολιτισμικό εκπαιδευτικό σύστημα, τα παιδιά θα μάθουν να σέβονται τις παραδόσεις και τις πολιτισμικές αξίες των αλλοεθνών συμμαθητών τους.
Διαπολιτισμικότητα *
Ο όρος της διαπολιτισμικότητας μας δείχνει την αλληλεπίδραση και τη συνεργασία ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων και πολιτισμών μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο. Στη διαπολιτισμική εκπαίδευση οι μαθητές βρίσκονται σε ένα περιβάλλον ισότητας, ανεξάρτητα από τις πολιτισμικές τους διαφορές. Ακόμη, μέσω της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης δημιουργείται ένα πλαίσιο αποδοχής και εκτίμησης για τη διαφορετικότητα, δημιουργώντας έτσι ανοικτές κοινωνίες με αλληλοκατανόηση.
Βιβλιογραφία
Ασημόπουλος, Χ., Βασιλακάκη, Ε., Γιαννακοπούλου, Δ., Μπεράτης, Ι., Παπαδοπούλου, Κ., Φύσσας, Κ., & Χατζηπέμου, Θ. (2010). Δραστηριότητες στην τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού και της Βίας μεταξύ των μαθητών. Αθήνα: Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
Αρτινοπούλου, Β., Μπαμπάλης, Θ. & Νικολόπουλος, Β. (2016). Πανελλήνια έρευνα για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Αθήνα: Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων
Καραχάλιου, Μ. (2019). Εθνοπολιτισμική ετερότητα και σχολικός εκφοβισμός. Απόψεις μαθητών και εκπαιδευτικών Γυμνασίου (Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή). Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα.
Νικολάου, Γ. (2013). Σχολικός εκφοβισμός και εθνοπολιτισμική ετερότητα. Στο: Η. Κουρκούτας & Θ. Θάνος (Επιμ.), Σχολική βία και παραβατικότητα. Ψυχολογικές, κοινωνιολογικές, παιδαγωγικές διαστάσεις. Ενταξιακές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις . Αθήνα: Τόπος.
Νικολάου, Γ., & Χριστοφή Μ. (2014). Η Αποκλίνουσα Συμπεριφορά στον Εθνοπολιτισμικά Ετερογενή Σχολικό Χώρο. Επιστημονική Επετηρίδα του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Χατζησωτηρίου Χ. & Αγγελίδης Π. (2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο
United Nations (2016). Protecting Children from Bullying: Report of the Secretary General. United Nations General Assembly Report