Οι Δραστηριότητες καθημερινής ζωής (ΔΚΖ) αναφέρονται στο επίπεδο ανεξαρτητοποίησης του ατόμου κατά την εκτέλεση των απλών καθημερινών δραστηριοτήτων και αποτελούν έναν βασικό τομέα λειτουργικής ενασχόλησης για την καθημερινή μας επιβίωση. Στην παιδιατρική Εργοθεραπεία σχετίζονται άμεσα με τα παιδιά και την αυτοεξυπηρέτησή τους, ακόμη κι όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Περιλαμβάνουν ένα σύνολο βασικών δεξιοτήτων όπως η ένδυση-απόδυση, η σίτιση, η προσωπική υγιεινή και ο έλεγχος σφιγκτήρων.
Δραστηριότητες ένδυσης-απόδυσης.
Για τις δραστηριότητες ένδυσης-απόδυσης είναι σημαντικο το παιδί να μπορεί να επιλέγει τα ρούχα του ανάλογα με την περίσταση και την ώρα της ημέρας, να μπορεί να χρησιμοποιεί λειτουργικά κουμπιά, φερμουάρ και κορδόνια στα ρούχα και στα παπούτσια αντίστοιχα και να μπορεί να φροντίσει να τα κρατά καθαρά και περιποιημένα.
Δραστηριότητες σίτησης.
Απαραίτητες δεξιότητες για την σίτιση είναι η σύλληψη, η μεταφορά της τροφής, ο συντονισμός των κινήσεων και φυσικά η μάσηση και η κατάποση.
Προσωπική υγιεινή.
Στην προσωπική υγιεινή περιλαμβάνονται η καθαριότητα του σώματος και του προσώπου, το πλύσιμο των χεριών και των δοντιών, το χτένισμα των μαλλιών του και το κόψιμο των νυχιών.
Έλεγχος σφιγκτήρων.
Το παιδί θα πρέπει να είναι σε θέση να ελέγξει το πότε θέλει να πάει τουαλέτα και να ειδοποιεί έγκαιρα όταν το χρειάζεται για την αποφυγή ατυχημάτων. Επιπλέον απαραίτητο είναι να μπορεί να κάτσει στη λεκάνη ή στο γιογιό (όταν είναι σε μικρότερη ηλικία) ανεξάρτητο.
Τα τυπικά στάδια ανάπτυξης για τους παραπάνω τομείς είναι τα εξής:
Ένδυση-απόδυση
1 έτους:
-Βοηθάει στο ντύσιμο με τις κινήσεις των άκρων.
-Τραβάει μόνο του τις κάλτσες ή αξεσουάρ στο κεφάλι όπως καπέλο, κορδέλα κλπ.
1-2 ετών:
-Σπρώχνει τα χέρια στα μανίκια από την μπλούζα και τα πόδια του στο παντελόνι.
-Μπορεί να βγάλει τις κάλτσες και τα παπούτσια του.
-Βοηθά στην απόδυση των ρούχων του.
2-3 ετών:
-Φοράει απλά ρούχα μόνο του με βοήθεια μόνο στα κουμπώματα και φερμουάρ.
-Αρχίζει να ντύνεται και να γδύνεται ανεξαρτητα.
3-4 ετών:
-Ξεκουμπώνει κουμπιά και φερμουάρ.
-Μπορεί να λύνει κόμπο και κορδόνια.
-Ντύνεται και γδύνεται μόνο του κατά 75% και βάζει τα παπούτσια του.
4-5 ετών:
-Ξεκουμπώνει και κουμπώνει τα ρούχα του.
-Βάζει τη μία άκρη του φερμουάρ στο πιαστράκι της άλλης άκρης.
-Ντύνεται εντελώς ανεξάρτητα καταφέρνοντας όλα τα μπροστινά κουμπώματα.
5-6 ετών:
-Διαλέγει ρούχα ανάλογα με τον καιρό και την περίσταση.
-Κρεμάει τα ρούχα του στην κρεμάστρα.
-Περνάει τα κορδόνια παπουτσιών μέσα από τις τρυπούλες.
Σίτιση
0-1 ετών
-Τρώει αλεσμένα φαγητά.
-Ρουφάει και καταπίνει υγρό.
-Τρώει μόνο του με τα δάχτυλα.
-Κρατάει μπιμπερό χωρίς βοήθεια όσο πίνει.
1-2 ετών:
-Τρώει κανονική τροφή με κουτάλι.
-Κρατάει και πίνει από φλιτζάνι ανεξάρτητα.
2-3 ετών:
-Τρώει μόνο του χρησιμοποιώντας κουτάλι και φλιτζάνι λερώνοντας λίγο.
-Ρουφάει υγρό από ποτήρι ή φλιτζάνι με καλαμάκι.
-Μασάει και καταπίνει μόνο φαγώσιμες ουσίες.
-Καρφώνει φαγητά με το πιρούνι και τα φέρνει στο στόμα.
3-4 ετών:
-Τρώει μόνο του ολόκληρο γεύμα καλά και χρησιμοποιώντας καλύτερα το πιρούνι.
4-5 έτη:
Χρησιμοποιεί σωστά σκεύη για το φαγητό.
-Χρησιμοποιεί το μαχαίρι για να αλείψει.
-Σερβίρεται μόνο του κρατώντας του την πιατέλα με το φαγητό.
Προσωπική υγιεινή:
2-3 ετών:
-Σκουπίζει με πετσέτα τα χέρια και το πρόσωπο με την βοήθεια του γονιού.
-Πλένει τα χέρια με σαπούνι με βοήθεια και αφού το νερό έχει ρυθμιστεί από τον ενήλικα.
3-4 ετών:
-Πλένει τα μπράτσα και τα πόδια του όταν το κάνουν μπάνιο.
-Αρχίζει να βουρτσίζει τα δόντια του με προφορικές οδηγίες.
4-5 ετών:
-Πλένει τα χέρια και το πρόσωπο.
-Βουρτσίζει τα δόντια του.
-Χτενίζει μακριά μαλλιά.
5-6 ετών:
-Ρυθμίζει τη θερμοκρασία του νερού για το μπάνιο και πλένεται μόνο του εκτός από την πλάτη.
Έλεγχος σφικτήρων:
2-3 ετών:
-Είναι σε θέση να καθίσει στο γιο-γιο.
-Όταν το βάλουν στο γιο-γιο ουρεί και ενεργείται τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.
-Ζητάει να πάει τουαλέτα κατά την διάρκεια της ημέρας για να αποφύγει ατυχήματα.
-Παραμένει στεγνό όταν κοιμάται για λίγο.
3-4 ετών:
-Ξυπνάει στεγνό 2 στα 7 πρωινά.
-Ουρεί στην τουαλέτα όρθιο. (για αγόρια)
4-5 ετών:
-Ξυπνάει μέσα στη νύχτα για να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα ή μένει στεγνό όλο το βράδυ.
-Πηγαίνει στο μπάνιο εγκαίρως, γδύνεται, σκουπίζεται, τραβάει το καζανάκι και ντύνεται χωρίς βοήθεια.
Ιωάννα Λεονταρίδη
Εργοθεραπεύτρια Κέντρων ‘’Επικοινωνία’